Trong hình này là Drew Houston (phải), sáng lập của Dropbox, và Arash Ferdowsi, cofounder của Drew. Dropbox là phần mềm đám mây giúp chia sẻ dữ liệu giữa các nền tảng, rất tiện lợi. Mình xài tài khoản trả tiền từ mấy năm qua và thật sự không thể thiếu nó.
Drew sáng lập Dropbox từ một vấn đề rất phổ biến mà bất kỳ ai trong chúng ta cũng đều gặp phải rất nhiều lần: quên đem cái usb chứa dữ liệu quan trọng. Lần đó là trong lúc ngồi bus từ Boston về NewYork, Drew lại quên và anh quyết tâm sẽ không để chuyện này tái diễn. Mở máy lên và lan man viết thử vài dòng code xem thử có ra cái gì không. Và đó là sự khởi đầu cho cuộc hành trình dài cho đến tận hôm nay.
Thật ra Drew chẳng phải tay mơ trong vụ này. Hồi học năm 3 trường MIT, anh đã nghỉ một năm gap year để startup một công ty giúp học sinh làm bài test SAT đạt điểm cao. Cái này anh làm với một thầy giáo hồi trung học. Drew đưa ý tưởng này vào Y-Combinator, một chương trình Accelerator có tiếng của Silicon Valley và fail.
Giờ với Dropbox, thì anh được chấp nhận. Nhưng Paul Graham, sáng lập Y-Combinator mặc dù rất thích ý tưởng Dropbox nhưng bảo anh phải có cofounder mới được nhận.
Tại sao? Ổng nói với Drew rằng con đường startup giống như một “roller coaster ride”, mày cần một thằng co-founder để hai thằng bay bổ sung lẫn nhau, chia sẻ và động viên nhau cùng tiến lên. Sau này Drew mới thấy chuyện này là đúng.
Cũng thú vị, Drew bị cho deadline trong 2 tuần phải kiếm được cofounder. Anh làm một cái video giới thiệu về Dropbox post lên mạng thì Arash, một sinh viên của MIT liên hệ anh. Sau cuộc gặp gỡ chưa đến 2 tiếng, Arash về bỏ học MIT để join Dropbox luôn. Haha. Không biết Arash bá đạo hay Drew nói gì hay thế!
Drew bảo cái này giống cuộc hôn nhân chỉ sau 1,2 lần hẹn hò. Lẹ quá không kịp nghĩ gì. Đúng là định mệnh.
Sau khi có founder, Dropbox tham gia Y-Combinator và như thường lệ, cuối một chương trình Accelarator là một DEMO Day, ngày các startup gặp gỡ các cá mập investors. Quan hệ giới thiệu quan hệ, Drew được Nozad, một trùm bán thảm, kết nối với Mike Moritz, một cá mập huyền thoại, Chủ tịch của Sequoia Capital. Và sau một cái meeting tại nhà của Drew, Mike đồng ý đầu tư 1.2 triệu USD seed round cho Dropbox.
Drew lúc đó phấn khích dữ lắm, đến mức anh còn screenshot màn hình tài khoản Bank Of America xem tiền chuyển vào từ 60 USD lến đến 1.2 triệu USD. Ảnh nói lúc đó ngồi bấm nút refresh xem tiền nhảy mà nổi da gà. Thậm chí còn tiết lộ là trước đó đã hỏi bank teller là liệu tài khoản có thể chứa 1 triệu USD không. Đúng là dại khờ và dễ thương ghê! Khoái chí nhưng cũng xen lẫn lo lắng, vì anh nghĩ trong đầu “thằng cha Mike này sẽ muốn lấy lại lợi nhuận, mình phải làm gì với số tiền này đây?”
Dropbox chủ yếu cho người dùng thường. Vài năm trở lại đây mới bắt đầu phát triển mảng cho doanh nghiệp, mang lại khá nhiều doanh thu. Hiện Dropbox có khoảng 500 triệu users khắp thế giới, trong đó 11 triệu, có mình, là trả tiền hehe.
Có lần Drew được Steve Jobs mời đến meeting và bảo muốn mua lại. Steve khen ý tưởng tốt, nhưng bảo Dropbox có quá nhiều vấn đề, kiểu như phải bán lại cho Apple thôi. Drew từ chối bán thì Steve nói rất tiếc vậy tao sẽ phải “kill” mày thôi. Giờ thì chắc cũng khó nhỉ. Mấy ông lớn Amazon, Microsoft, hay Google đều phát triển mảng này nhưng Dropbox vẫn đang giữ một vị thế khá tốt. Drew bảo startup nhỏ thì dễ quản đám nhân tài hơn và tập trung hơn. Nhìn giao diện Dropbox đơn giản vậy thôi chứ dưới đó phức tạp lắm. Mấy ông lớn thường đánh giá sai và xem nhẹ điều này. Tưởng dễ mà không dễ. Sau khi nhận seed round 1.2 triệu thì cũng mất một năm sau Dropbox mới chính thức tung ra thị trường. Drew nói làm sản phẩm kiểu này phải cẩn trọng, phải get it right rồi mới tung ra.
Anh nói làm CEO khó lắm, chả ai sinh ra để làm CEO cả, nó là việc học từ việc. Anh là dân coders, nên phải đọc thêm sách rất nhiều. Một trong những cuốn gối đầu giường của Drew là “Guerrila Marketing”. Còn trước đó anh cứ lên amazon, gõ vào sales, strategy… và mua hết những top books để về ngấu nghiến.
Năm 2014, Dropbox được định giá 10 tỷ USD. Anh nói một trong những cách giúp tăng users là làm viral videos giới thiệu sản phẩm và chương trình refferal cho users. Ai giới thiệu users mới thì được tặng thêm space dung lượng. Giao diện phải đơn giản và hợp ý users. Nói thì dễ mà làm khó lắm. Drew bảo người ta hay nói startup là tìm một cái need của market rồi đáp ứng nó. Chuyện không dễ dàng vậy. Có khi users đâu biết họ cần gì. Khi thị trường đã có sản phẩm đáp ứng rồi thì users sẽ không thể biết mình có nhu cầu cao hơn. Nhiệm vụ của founders là phải tạo ra một sản phẩm khiến họ thấy điều đó.
Trả lời phỏng vấn báo chí hỏi có lúc nào cảm thấy nản và tiếc vì đã không bán cho Apple không, Drew nói có những lúc rất up và những lúc rất down. Nó xảy ra đồng thời nên không sao. haha. Chắc mà down không thì cũng dễ tèo. Startup là vậy, cuộc hành trình dai dẳng và kiên trì. Nhà sáng lập sẽ phải vừa làm vừa học.
Drew nói anh may mắn vì Sillicon Valley có văn hoá pay-it-forward, mấy founders hay gặp gỡ và chia sẻ lẫn nhau. Zuckerberg là một mentor mà anh quý mến. Zuckerberg chú ý đến Drew vì nhiều người nghỉ Facebook để vô Dropbox hehe. Nói chung cũng không có cạnh tranh gì, hai bên duy trì quan hệ để hy vọng hợp tác.
Thứ sáu vừa rồi Drew đệ đơn sẽ IPO với mục tiêu kêu thêm 500 triệu usd. Chắc cuối tháng 3 thì sẽ chính thức lên sàn. Thị trường hy vọng Dropbox sẽ có giá trị đúng như lần định giá 10 tỷ cách đây 4 năm. Revenue 2017 là 1.1 tỷ đô, lỗ tầm 200 chai.
Mới đây Snap cũng IPO thành công nhưng về sau thì rớt giá cổ phiểu thảm hại. Nhà đầu tư mong Drew sẽ không gặp phải sai lầm giống Snap. IPO xong thì con đường sẽ càng thêm khó khăn. Drew bảo việc chính của anh lúc này trên vai trò CEO là đảm bảo tìm được những con người giỏi nhất ở các vị trí và quản lý họ, đảm bảo họ làm việc với nhau thật tốt. Từ một thanh niên trẻ trâu háo hức nhìn bankaccount nhảy số cách đây 10 năm, giờ Drew đã cứng cáp hơn nhiều, và sắp bước vào tình huống tương tự, nhìn giá cổ phiếu nhảy số. Hy vọng là anh cũng vui. Sau IPO, một hành trình mới lại bắt đầu. Ráng lên nha Drew, năm nay nghe nói Quý Hợi tốt lắm á! hehe
Nhìn lại hệ sinh thái startup Việt Nam, ngoài năng lực của các founders ra, rất mong có thêm nhiều những lực đẩy là các chương trình Accelerator như Y-Combinator và một văn hoá pay-it-forward. Hình như founders ở Vn khoái pạcti và làm màu hơn là chia sẻ? Các anh lớn cũng chưa có văn hoá chia sẻ?
Lời khuyên của Drew cho startup rất ngắn gọn: start it early and learn. Cũng có khi đúng và có khi sai. Bởi startup không dành cho tất cả mọi người. Be careful!
Bài phỏng vấn của tôi với Trần Việt Hùng, sáng lập GotIt, đăng trên tạp chí Doanh nhân Sài gòn cuối tuần.
Link tại: http://doanhnhanplus.vn/kinh-doanh/doanh-nhan-tro-chuyen/toi-muon-xay-dung-nen-mot-cong-ty-quan-trong-voi-gioi.html
Got It đang là cái tên “hot” tại Silicon Valley, cái nôi của giới khởi nghiệp nước Mỹ. Cách đây sáu năm khi còn là nghiên cứu sinh Tiến sĩ ngành Khoa học máy tính tại Đại học Iowa, Trần Việt Hùng bắt đầu giấc mơ của mình khi tạo ra nền tảng gia sư trực tuyến Tutor Universe, tiền thân của Got It. Sau một chặng đường nhiều thăng trầm, Got It gọi vốn được 9 triệu USD cho vòng hạt giống và series A, hiện chuẩn bị cho vòng gọi vốn tiếp theo để tăng trưởng. Không dừng lại ở ứng dụng hỏi – đáp trực tiếp cho lĩnh vực giáo dục, Việt Hùng có tham vọng mở rộng ra kết nối tri thức ở mọi lĩnh vực. Tháng 6-2017, anh công bố nền tảng chia sẻ “kiến thức như một dịch vụ” (Knowledge as a Service – KaaS) đầu tiên trên thế giới giúp kết nối người dùng với các chuyên gia ở mọi lĩnh vực. Got It hiện chỉ có phiên bản cho người dùng sử dụng tiếng Anh, hứa hẹn sẽ mở rộng đa ngôn ngữ trong tương lai gần. Nhân sự của Got It là những kỹ sư tài giỏi xuất thân từ nhiều quốc gia với hai văn phòng tại Mỹ và Việt Nam. Mới ngày nào, có ứng viên đến phỏng vấn rồi bỏ về vì chê văn phòng tuềnh toàng, giờ đây Got It tại Việt Nam đã có cơ ngơi khang trang với tầm nhìn toàn cảnh Hà Nội tuyệt đẹp từ tầng 12 của một tòa nhà lớn ở phố Thụy Khê. “Văn phòng hiện có gần 40 nhân viên nhưng sẽ mở rộng lên 100 trong năm 2018, nên chắc phải kiếm một địa điểm mới” – Việt Hùng hào hứng cho biết, chỉ vài giờ trước khi lên máy bay quay lại Mỹ sau chuyến thăm quê hương ngắn ngày.
Tranh Hoàng Tường
Sau một Got It Study gây tiếng vang toàn cầu, Got It Pro đang bắt đầu chào sân, hứa hẹn làm thay đổi hoàn toàn thói quen của người dùng với các thắc mắc chuyên môn, anh có thể giải thích rõ hơn về nền tảng mới nhất này?
Đây là nền tảng dành cho nhóm người dùng lớn tuổi hơn đối tượng học sinh – sinh viên đang sử dụng Got It Study. Dù bạn làm việc ở bất cứ ngành nghề gì, sẽ luôn có những thắc mắc chuyên môn mà không phải lúc nào cũng được giải đáp nhờ tìm kiếm trên Google hay từ các trang web cộng đồng. Chúng tôi muốn tạo ra nền tảng kết nối người dùng và chuyên gia ở khắp nơi trên thế giới. Bất kỳ ai với kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực của mình đều có thể trở thành chuyên gia và bất kỳ khi nào có mười phút rảnh bạn đều có thể làm việc trên nền tảng của Got It để giúp đỡ người khác và kiếm thêm thu nhập.
Lĩnh vực đầu tiên chúng tôi muốn nhắm đến là Microsoft Excel, một trong những phần mềm phổ biến nhất thế giới của dân văn phòng. Theo nghiên cứu thị trường, nhu cầu giải đáp thắc mắc của người dùng Excel là rất lớn. Mặc dù mới ở chế độ thử nghiệm (beta) được vài tháng, chúng tôi đã nhận được hơn 20 ngàn câu hỏi gửi về cho nền tảng này. Bằng cách tích hợp một ô cửa sổ trò chuyện vào ngay trên giao diện Excel, người dùng có thể chat trực tiếp với chuyên gia và cùng thao tác với chuyên gia ngay trên file Excel. Chắc bạn cũng thấy, mỗi khi gặp vấn đề gì về công nghệ thông tin, nếu không có ai để hỏi, chúng ta thường hỏi “bác Google” đúng không? Và sẽ ra vô vàn kết quả, đôi khi khiến ta càng thêm mơ hồ vì chỉ có thể tương tác một chiều với câu trả lời. Đối với câu hỏi rất cụ thể, ví dụ tại sao hàm SUMIF không làm việc với dữ liệu ABC của tôi ở cột B, “Google” sẽ không thể nào tìm ra kết quả. Với giải pháp Got It Pro cho Excel, rất nhanh bạn đã có thể được kết nối với chuyên gia. Chúng tôi dùng công nghệ AI – Trí tuệ nhân tạo để xếp hạng và đánh giá các chuyên gia, giúp quá trình kết nối diễn ra hiệu quả nhất. Thuật toán ExpertRank – Xếp hạng chuyên gia sẽ đảm bảo kết nối bạn với chuyên gia phù hợp nhất cho câu hỏi của bạn trong từng lĩnh vực với năng lực tư vấn được đánh giá cao từ những lần tương tác trước đó.
Sau Excel, chúng tôi dự định tung ra Got It Dev dành cho các lập trình viên. Hiện chúng tôi đang hoàn thiện mô hình kinh doanh cho Got It Pro. Cụ thể, mức phí dự kiến là 7,99 USD cho nhóm câu hỏi dễ và 14,99 USD cho nhóm câu hỏi khó. Chúng tôi đang cân nhắc về chọn đơn vị thời gian tư vấn để tính phí cho hợp lý. Không chỉ Excel, trong tương lai, nền tảng Got It Pro có thể tích hợp vào rất nhiều lĩnh vực khác để cung cấp dịch vụ hỏi đáp giữa người dùng và chuyên gia trên toàn thế giới.
Sergey Brin và Larry Page đã bỏ ngang bằng tiến sĩ Khoa học máy tính để lập ra Google với thuật toán PageRank, xếp hạng các trang web tìm kiếm. Hơn 20 năm sau, Trần Việt Hùng, khác một chút là đã tốt nghiệp tiến sĩ ngành này, đang xây dựng Got It với thuật toán ExpertRank xếp hạng các chuyên gia, với mong muốn tạo ra giải pháp tìm kiếm nhanh và chất lượng hơn Google. Có vẻ lịch sử đang lặp lại với sự xuất hiện của một sản phẩm vô cùng hứa hẹn?
Mọi thứ chỉ mới bắt đầu, bởi nhu cầu tri thức của con người là vô hạn. Nếu cần tìm kiếm nhanh, bạn không thể không dùng Google. Nhưng bản chất công cụ tìm kiếm như Google cũng có những mặt hạn chế. Thông tin sẽ khó đi sâu, thật sự có giá trị và bạn rất ít cơ hội được tương tác trực tiếp với một ai đó đủ uy tín và chuyên môn để bạn có thể tin tưởng. Cũng có những nền tảng để hỏi chuyên sâu như Quora hay StackOverFlow, nhưng bạn mất rất nhiều thời gian để có câu trả lời và cũng không có gì đảm bảo rằng câu trả lời đó là đúng. Với nền tảng Got It, bạn sẽ giải quyết được cả hai vấn đề: tốc độ kết nối và chất lượng của thông tin. Chặng đường còn rất dài nhưng tôi tin vào tầm nhìn của mình.
Thử thách lớn nhất của mô hình Knowledge as a Service Platform – Kiến thức như một dịch vụ của Got It là gì?
Đó chính là mở rộng quy mô, gia tăng số lượng chuyên gia và người dùng trong khi vẫn giữ được chất lượng dịch vụ.
Vậy anh sẽ làm thế nào để giải quyết thử thách này?
Chúng tôi phải thật sự hiểu người dùng. Got It Study đã làm được điều đó. Chúng tôi đã giúp người dùng giải đáp hơn 3 triệu câu hỏi, một con số khá lớn trong vòng hai năm.
Trong quá trình tìm hiểu người dùng, chúng tôi phải thay đổi liên tục, khi phát hiện ra họ muốn gì thì lập tức xây dựng sản phẩm theo hướng đó. Với Got It Study, chúng tôi quan sát họ chụp ảnh, thói quen post Facebook, hay sử dụng những app nào… Học sinh – sinh viên thường xài ứng dụng Snapchat, Instagram và Facebook cả ngày, dường như là bản năng. Chúng tôi thiết kế sản phẩm dựa trên những quan sát đó: Mỗi khi gặp vấn đề với bài giảng hay bài tập, học sinh – sinh viên chỉ cần chụp ảnh phần không hiểu rồi post lên nền tảng của Got It, sau đó kết nối và chat với các chuyên gia về học tập. Khi sản phẩm được đưa tới người dùng, nó phù hợp ngay với những gì đang diễn ra trong cuộc sống hằng ngày của họ. Khi công nghệ “gãi đúng chỗ ngứa”, người ta sẽ dùng ngay và khi có được trải nghiệm tốt, họ sẽ tự động chia sẻ, mời bạn bè dùng thử và chúng sẽ tự nhiên lan truyền với tốc độ chóng mặt.
Văn phòng của Got It ở Hà Nội được thiết kế rất hiện đại, đậm chất công nghệ và dự kiến phải mở rộng vì anh tuyển rất nhiều kỹ sư Việt Nam. Theo anh, đâu là điểm mạnh và điểm yếu của đội ngũ kỹ sư công nghệ trong nước?
Đối với Got It, cái gì ở đâu làm được tốt nhất, Việt Nam hay Silicon Valley, thì mình làm ở đó. Phần lớn công việc liên quan tới kỹ thuật, chúng tôi làm ở Việt Nam và luôn đầu tư rất mạnh vào nguồn lực con người để xây dựng một đội ngũ kỹ thuật tuyệt vời tại đây. Điểm mạnh thứ nhất của kỹ sư Việt Nam là mọi người làm việc rất chăm chỉ và “trâu bò”. Thứ hai, với một số kỹ năng cụ thể về lập trình, các bạn học khá nhanh. Còn hạn chế đầu tiên là ngoại ngữ, nhiều bạn rất tệ. Kế đến là tư duy về sản phẩm. Ở Việt Nam, tôi thấy nhiều công ty để cho các kỹ sư làm từ A đến Z khi xây dựng sản phẩm. Họ thường thích vẽ vời và ít khi nghĩ về người dùng. Cứ nghĩ sao để càng khó càng tốt, để chứng tỏ mình là kỹ sư giỏi, làm được những cái phức tạp, những thói quen này thường gây khó khăn cho người dùng cuối. Cần nghĩ đến sản phẩm, đến người dùng cuối.
Một điểm hạn chế nữa là trải nghiệm xuyên các nền văn hóa, là khả năng cộng tác, phối hợp và chủ động làm việc trong một đội ngũ mới, đến từ nhiều quốc gia. Thường kỹ sư Việt khá nhát và chịu lép vế. Có thể do ngoại ngữ kém khiến họ thiếu tự tin. Đó là những hạn chế bề nổi. Đào sâu một chút, kỹ sư Việt thường không có nền tảng học thuật mạnh, khiến họ rất khó trở thành một kỹ sư tương đương với đồng nghiệp ở Silicon Valley. Các công ty gia công phần mềm thường chỉ cần một đội ngũ lập trình đông đảo làm đúng những gì đối tác yêu cầu, ít quan tâm đến người dùng. Lập trình viên nhận việc và làm cho xong, ít khi đào sâu và thật sự hiểu bản chất vấn đề. Không nhiều kỹ sư có nền tảng đào tạo tốt, giỏi về giải thuật, thiết kế kỹ thuật, cấu trúc dữ liệu… Năm 2017, Got It nhận 1.700 hồ sơ nhưng số lượng tuyển được chỉ trên đầu ngón tay.
Đâu là nguyên nhân gốc rễ của những hạn chế này, thưa anh?
Không hẳn do bằng cấp hay quá trình đào tạo mà do người ta không thật sự quan tâm, đào sâu. Thị trường đang rất khan hiếm nhân lực về công nghệ thông tin, nên các bạn học ngành này một cách làng nhàng cũng có thể kiếm được việc làm tốt ở các công ty gia công phần mềm. Do đó, chỉ những ai có tham vọng trở thành kỹ sư giỏi thì mới chịu khó tôi luyện, còn đa số không quan tâm và rất tự tin về khả năng kiếm việc của mình. Chúng tôi phải chấp nhận thực tế đó tại môi trường Việt Nam, không thể yêu cầu họ giỏi ngay được. Chính vì vậy Got It rất chú trọng đào tạo cho kỹ sư, xem họ giống như một phần mềm vậy, có phiên bản 1.0, 2.0, 3.0,… Chúng tôi luôn tạo điều kiện để phiên bản sau tốt hơn phiên bản trước. Công ty đầu tư mua giấy phép của các thư viện về sách vở, giáo trình, khóa học trực tuyến,… và liên tục đưa nhân viên qua Mỹ để họ trải nghiệm, học hỏi. Quá trình đào tạo của Got It rất khắc nghiệt, hai tháng đầu các bạn sẽ bị giã như giã giò để thấy rõ con đường trở thành một kỹ sư thật sự. Phải có nền tảng tốt, giải pháp đưa ra phải xuyên suốt, toàn diện, làm cái gì thì phải hiểu bản chất vấn đề. Không như nhiều bạn khi gia công phần mềm cứ lên mạng tìm mã nguồn mở rồi về chỉnh, cũng ra được sản phẩm nhưng không thật sự hiểu. Khi tìm kiếm kỹ sư ở nước ngoài cho Got It, chúng tôi có nhiều sự lựa chọn tốt như Đông Âu hay Ấn Độ, nhưng tôi chọn Việt Nam vì muốn kiểm chứng khả năng công nghệ của chúng ta. Rõ ràng chúng ta làm được, chỉ cần một môi trường để các bạn rèn luyện và cải thiện. Nếu tăng quy mô lên hơn 100 triệu user, nhiều thứ sẽ phá vỡ các lý thuyết, quy luật mà mọi người thường biết, đó mới là bài kiểm tra thật sự, để xem mình có thể thích nghi, học hỏi và tư duy ra sao.
GOT IT RẤT CHÚ TRỌNG ĐÀO TẠO CHO KỸ SƯ, XEM HỌ GIỐNG NHƯ MỘT PHẦN MỀM VẬY, CÓ PHIÊN BẢN 1.0, 2.0, 3.0,… CHÚNG TÔI LUÔN TẠO ĐIỀU KIỆN ĐỂ PHIÊN BẢN SAU TỐT HƠN PHIÊN BẢN TRƯỚC.
Trong khi ở Silicon Valley, các startup, tập đoàn công nghệ lớn vẫn săn lùng nhân tài, thì nhiều nhân sự cấp cao từng làm cho các tập đoàn công nghệ lớn đã về với Got It. Anh làm thế nào để “chinh phục” họ?
Thời gian đầu vô cùng khó, phải mất rất nhiều thời gian. Như Matt Gabler, tôi mất 3-4 tháng mới thuyết phục anh ấy rời Lyft, đối thủ cạnh tranh lớn nhất của ứng dụng gọi xe Uber tại Mỹ, để về Got It đảm nhận vị trí Giám đốc Vận hành (Head of Operations). Họ đều là những người giỏi hơn mình nên chúng tôi phải nói rằng công ty thật sự rất cần kỹ năng, kinh nghiệm của họ và sẽ tạo điều kiện cho họ phát huy hết khả năng. Công ty cũng cam kết không để họ phải lo lắng chuyện tài chính, quan hệ đồng nghiệp…, họ chỉ cần tập trung vào công việc, đảm bảo sản phẩm đầu ra phải có đẳng cấp thế giới. Bây giờ đỡ hơn một chút, vì người ta nhìn thấy đội ngũ hiện tại rồi.
Bài học lớn nhất anh rút ra được từ đợt gọi vốn thành công 9 triệu USD là gì?
Phải xem mỗi lần đàm phán với các VC Firm – Quỹ đầu tư mạo hiểm, dù được hay không, là bài học quý giá. Với những người từ chối đầu tư, phải tìm cách biết lý do vì sao người ta từ chối mình, chẳng hạn xin một cuộc hẹn riêng uống cà phê, để lấy được phản hồi của họ, những suy nghĩ của họ về mình. Nếu không lấy được tiền thì phải lấy được phản hồi thật lòng của họ, rồi suy ngẫm xem có hợp lý không, mình bị thiếu cái gì, làm sao để làm tốt hơn cho lần sau…
VỚI NHỮNG NGƯỜI TỪ CHỐI ĐẦU TƯ, PHẢI TÌM CÁCH BIẾT LÝ DO VÌ SAO NGƯỜI TA TỪ CHỐI MÌNH. NẾU KHÔNG LẤY ĐƯỢC TIỀN THÌ PHẢI LẤY ĐƯỢC PHẢN HỒI THẬT LÒNG CỦA HỌ.
Vậy phản hồi mà anh thường nhận được từ những lần bị từ chối đầu tư là gì?
Có một ý được lặp đi lặp lại, họ nói ngành kinh doanh gia sư – hỏi đáp này sẽ là kiếm tiền khỏe, nhưng khó thể phát triển thành công ty lớn, một công ty kỳ lân (một startup với giá trị cực lớn và tăng trưởng cực nhanh) được. Người thì nói chúng tôi chẳng thấy “ông Việt Nam” nào ở đây thành công cả, nên… thôi. Nhưng cũng có nhiều nhà đầu tư thấy được tiềm năng của Got It và tin vào tương lai của chúng tôi. Tổng cộng chúng tôi gặp khoảng 50 quỹ, có khoảng 10 cuộc gặp hai bên thực sự quan tâm đến nhau, trong đó 3-4 quỹ chấp nhận đầu tư cho Got It và đưa ra các điều khoản đầu tư. Trong vòng 24 tiếng, chúng tôi phải đưa ra quyết định lựa chọn xem ai hợp với mình nhất, đồng thời phải nói sao để vẫn giữ quan hệ với các bên còn lại. Có nhiều startup sử dụng điều khoản đầu tư của quỹ này để đàm phán, kỳ kèo với quỹ khác, làm vậy thì khi mọi thứ vỡ lở, uy tín của startup ấy cũng giảm sút, rất khó gọi vốn trong những lần sau.
Đang là người cố vấn (mentor) cho rất nhiều startup Việt, anh thấy họ thường gặp phải vấn đề gì lớn?
Có hai vấn đề. Thứ nhất là nhà sáng lập quá cá nhân, xem mình là giỏi nhất. Điều đó sẽ tạo ra khó khăn bởi sự phát triển của công ty bị hạn chế bởi chính nhà sáng lập. Người ấy giỏi đến đâu thì công ty chỉ có thể đến đấy thôi. Không có người giỏi hơn, công ty không phát triển tiếp được. Ít nhà sáng lập Việt chịu để công ty cho một người giỏi hơn mình điều hành. Với Got It, tôi biết mình thiếu kinh nghiệm quản trị, ứng xử với các quỹ đầu tư, môi trường Mỹ nên giao việc đó cho ông Peter Relan, ban đầu là người đầu tư vào Got It và hiện tại là CEO của công ty, tôi tập trung vào mảng công nghệ, phát triển sản phẩm. Muốn công ty phát triển, nhà sáng lập không được giấu dốt và phải luôn coi việc tìm những người giỏi nhất cho công ty là nhiệm vụ hàng đầu.
Vấn đề thứ hai là khả năng xây dựng sản phẩm tốt. Nhiều người hay làm sản phẩm theo chủ quan, tự nghĩ ra xong lao đầu vào làm, ít khi chịu ra ngoài tìm hiểu trước nhu cầu của khách hàng. Rất nhiều nhà sáng lập không thật sự chú tâm phát triển sản phẩm, chỉ lo đi dự sự kiện, chụp hình check in khắp nơi. Có cái gì đó hơi hào nhoáng, phong trào. Làm startup không rảnh rỗi thế đâu. Với công ty startup, sản phẩm – dịch vụ là điều quan trọng hơn mọi thứ khác, thời gian đầu nhà sáng lập phải là người quản lý sản phẩm (Product Manager) cho cả công ty.
Một điểm nữa là ít người nghĩ đến việc đưa sản phẩm ra ngoài biên giới Việt. Ít nhất phải nghĩ xem sản phẩm của mình có thể phục vụ được thị trường Đông Nam Á hay không, nếu được thì phải có chiến lược đưa sản phẩm vào các thị trường này ngay lập tức.
Điểm cộng của các nhà sáng lập Việt là rất chăm chỉ, nếu có sự hướng dẫn đúng đắn, cơ hội thành công sẽ cao.
MUỐN CÔNG TY PHÁT TRIỂN, NHÀ SÁNG LẬP KHÔNG ĐƯỢC GIẤU DỐT VÀ PHẢI LUÔN COI VIỆC TÌM NHỮNG NGƯỜI GIỎI NHẤT CHO CÔNG TY LÀ NHIỆM VỤ HÀNG ĐẦU.
Theo anh, thế nào là một startup thành công?
Đó không hẳn là kiếm được nhiều hay ít tiền, mà là tạo ra một sản phẩm quan trọng với xã hội. Những công ty như Google hay Facebook mà ngừng cung cấp dịch vụ, rõ ràng thế giới cũng bị ảnh hưởng nhiều, đúng không? Họ là những công ty quan trọng với thế giới. Chúng tôi muốn xây dựng một Got It như thế!
Dạo gần đây, bức tranh khởi nghiệp của Việt Nam đang rất sôi động: VTV làm chương trình riêng về khởi nghiệp, FPT lập Quỹ đầu tư đầu tư mạo hiểm, Bí thư Thăng bảo TPHCM phải trở thành đô thị khởi nghiệp…Đó là tín hiệu đáng mừng. Và tất nhiên, đi kèm với phong trào khởi nghiệp là phong trào đầu tư mạo hiểm, gọi tắt là VC 😉 VC ở Việt Nam chắc có nhiều loại: VC có tâm nhưng ít tiền, VC có tiền nhưng ít tâm, VC cho vui lấy tiếng, VC chỉ có mỗi tiền…và chắc có cả VC chưa có giấy phép?! :)) Cũng phải thôi, giai đoạn còn sơ khai thì cái gì mà chả có thượng vàng hạ cám.
Nhưng nếu đã nghiêm túc làm VC thì kiểu gì cũng phải trả lời tốt câu hỏi: làm sao phát hiện một startup có tiềm năng trở thành một ngôi sao trong tương lai? Nói ngắn gọn một cách thực tế: bỏ tiền vào đâu để sinh lời!?
Thế giới thay đổi chóng mặt, biết cái gì sẽ trở thành ngôi sao mà đầu tư? Thử nhìn sang Silicon Valley, ai đang là ngôi sao được cả đám VC tại SV ngã mũ bái phục?
Đó chính là Ashton Kutcher, chàng diễn viên có catse truyền hình cao nhất nước Mỹ và Guy Oseary, quản lý của Madonna và U2! Ngạc nhiên chưa?
Kutcher mất 2 năm đau đầu với bài toán tài chính mới ly dị được mụ Demi Moore vì bị vòi tiền quá trớn, nhưng chắc mất chừng 2 ngày để biết bỏ tiền vào đâu sinh lời 3x! Kinh!
Với giới VC, sinh lời khoảng 3x là thuộc loại ngon rồi, trong khi quỹ của Kutcher kiếm đến 8x! 30 triệu USD cách đây 6 năm của Kutcher giờ có giá trị 250 triệu. Trong đó toàn món ngon như Uber (từ 500k lên 60 triệu), Airbnb (2.5 triêu lên 90 triệu), Skype tăng 4x, Spotify tăng 3x.
Chọn toàn món ngon như thế thì chắc chắn không phải ăn hên. Với thành tích đó, tỷ phú liên tục đổ tiền vào cho Kutcher và Oseary đầu tư. Oseary còn bảo “Cái nghề VC này nó cũng giống nghề của tao thôi, đó là cố gắng tìm ra tài năng, sau đó giúp mang âm nhạc và tầm nhìn của họ đến với thị trường!”
Khi chọn hàng, quỹ của Kutcher nhìn vào 3 đặc tính:
1. Những người sáng lập tài năng mà họ cảm thấy có thể làm việc được
2. Một sứ mệnh giải quyết vấn đề xoay quanh việc tiết kiệm và làm giàu thời gian
3. Và một mô hình kinh doanh có thể được đẩy mạnh bởi sự tham gia của nhà đầu tư
Sau khi có được uy tín của thị trường, Kutcher và đồng sự được bơm thêm 100 triệu USD để tiếp tục kiếm hàng ngon. Vậy sau Uber, Airbnb, Flipboard, Spotify… Mắt xanh của Kutcher đang đặt vào đâu? Rất đáng tham khảo à nha!
Nổi bật nhất là https://neighborly.com/, nền tảng gọi vốn cộng đồng để xây dựng cơ sở hạ tầng. Nói dễ hiểu, nếu chính quyền địa phương muốn xây một trường học mới, thì bạn và nhiều người khác góp tiền cho họ vay. Trong 5 năm xây trường, mỗi năm bạn nhận lãi, rồi sau 5 năm, chính quyền trả lại bạn hết vốn ban đầu, một hình thức trái phiếu chính phủ. Wow, mô hình này liệu có thể làm ở Việt Nam không nhỉ?
Ngoài Neighborly, Kutcher vừa đầu tư vào Zenefits, một dịch vụ HR software online, hay OpenGov, phần mềm giúp chính phủ minh bạch hoá tài chính (cái này chắc chống tham nhũng tốt nha :), hoặc Handy, cung cấp dịch vụ việc nhà (cái này hơi giống jupviec.vn).
Mùa trước của Two and a half men giúp Kutcher bỏ túi 20 triệu đô, trong khi với Oseary, anh cũng lượm 15 triệu sau hai tour diễn của U2 và Madonna. Một phóng viên tạp chí Forbes bảo cặp đôi này đầu tư VC vì đam mê thôi chứ chẳng phải sống chết gì. Ấy vậy mà họ làm hiệu quả nhất.
Mà cũng phải công nhận, Kutcher với Oseary rất biết cách sử dụng danh tiếng của mình vào việc đầu tư. Kutcher từng kéo lượng followers khủng trên Twitter của mình vào tăng traffic cho website Genius, giúp gọi 15 triệu đầu tư. Sau đó còn dùng tầm ảnh hưởng trên social media để gây sức ép với thị trưởng của New York City nhằm ủng hộ Uber. Còn Oseary thì bắt mụ Madonna xài Flipboard, một startup về news mà họ đầu tư nhằm thu hút fan!
Kutcher thường bảo “Dù chúng tôi không kiếm được tiền, nhưng nếu có thể thay đổi thế giới một cách ý nghĩa vì giải quyết được những vấn đề thật sự và giúp đỡ những người tài giỏi, cái sinh lợi của chúng tôi còn lớn hơn rất nhiều” Thằng này ba xạo, nó nói vậy thôi chứ toàn lời ít nhất 3x. Đúng là kiểu tinh vi giấu nghề!
Tóm lại ở Việt Nam, startup nào sẽ tiềm năng sinh lời?
À mấy bạn startup Việt cũng hết sức tỉnh táo, lựa chọn cho kỹ VC. Gọi được tiền rồi chưa biết xài sao cho hiệu quả đã đành, gặp VC không có tâm nữa thì tè le hết! Thà ở giá chứ đừng để mất giá nghe! Như tụi Mỹ đã nói, bọn VC nó nguy hiểm lắm :)))
John Sculley, former Apple Inc. and PepsiCo CEO came to Hochiminh City, Vietnam, a rising startup hub in Southeast Asia for the opening ceremony of his latest startup venture, Obi Worldphone (http://www.obiworldphone.com). He shares with QKTV some ideas on startup and his connection with Vietnam.
Previously, he and Sonny Vu, an overseas Vietnamese, co-founded Misfit Wearables that manufacture smart wearable devices (www.misfit.com)
Producer: Tran Quoc Khanh, Nguyen Thi Kim Trinh, Huynh Kim Ngan
Camera: Dinh An Ninh
Editor: Tran Tuan Khanh
Footage: Ymimpact Youtube Channel
Timeslapse: Pierre Ogeron
